1

Moê binnen zijn zwaar gebruikte bruin-grijs-wemelende reispak, zat Frans Dost over een afgekrabbeld zwart leêren kussen in de van-binnen zwarte voortwaggelende malle-poste, zijn voeten op het nog tegen de koû over het vloertje liggende geel-stralerige stroo, zijn stofferige, klammerige bleeke hoofd door een vies-vaal raampje kijkend met de fletse bruine oogovaaltjes, zoo als een stuk porceleinwerk door een glázen-kast kijkt.Het was 19 April, vijf uur 's middags.

Na het zoldering-pak-kist-gebonk en het doffe gestommel van zijn warsch bewegen, stond het rijtuig dadelijk weêr stil, de ijzeren treden kletterden neêr, het portier lamde open en een geweldige boeren-belichaming bolderde binnen, zeeg neêr over den anderen bank met een kleinoogig blaauwgekijk naar den vreemdeling.

De boer zeî goeyen dag, en Frans ook. De koetsier gooide van-buiten zijn hel hi!-geroep naar de paardenkoppen en het dom-doezelige gevaarte rammelammelde en vierkantelde weêr voort. In het kretterend wielengescheer, het wandjes-gekraak en het heftig geknor-rinkel van de losse ruiten, wiebelden de twee rompen, ribbelden de gezichtshuiden, schokkerden de armen, de beenen.

In zijn weten van door Frans gemerkt te worden vermorrelde de boer tusschen zijn rauwe kalfsbiefstukken van handen, die over zijn vleeschbalen van beenen steunden, een in een romp-daling en –rijzing van de vloer geraapt strootje. Hij was een grove vleeschgroeying, met zijn vet-roode gezwellen van lippen en zijn glimmend-vele tanden tusschen-onder zijn smeujig-rooye wangen in de vettige knoest van zijn hoofd, opbloeyend uit zijn doorvoedde schouderenbulting.

2

De boer was in een gladden grijs-lakenschen broek, een paars-blauwe in glimmende plooyen afhangende kiel, en een hoogen als opgeblazen zijden pet op.

Frans bekeek den man, in wiens ruwe gezondheid geen-een ontvangen wordenden indruk gleed, met de doffe blikjes zijner getemde oogen, waarvan het linker door de vermoeidheid herhaaldelijk loende. Txt Tusschen de tengere, even overknopte boomen, die in hun onverschillige magerte voortdurend het rijtuig voorbij schreden, maar dan in-eens bleven staan kijken door het portierraampje, zoolang zij konden, strookte de weg zich eeuwig-grijzerig uit. Frans zag niets als lange platte velden naar een verren horizont, maar dáar, rechts, onder een blaauw-grijs waas, steigerden de heuvelen met een hevig klagend wenken.

Txt

Het rijtuig had nu den brug van Hotton overgeboogd, een dunne rivier 3 platzilverslingerde vooruit. Het rijtuig stond stil, en plotseling ontstaken onder het botte voorhoofd, de oogjes van den boer, opslaand naar rechts, met een schuine plooi list en kwaadaardigheid. Daarna lachte hij, met een wellust en een wreedheid in het spog zijner oogen en tanden, naar een kennis, die uit een huis aan den weg kwam, boven zware groetgebaren zijner armen, en hij verpakte zich door het portier, tot een dikke hoogte wordend op den weg. Txt

Txt

-- Bonjour!

-- Bonjour!Txt

Frans bleef alleen. In zijn blikken, die langs de stof-zweterige zijvlakjes van zijn heftig tusschen de wangenzakken naar-voren gedrongen neus over zijn koppigen onderkaak afvloeiden, dacht hij aan de verveling van zijn toestand. Wat zou hij beginnen in dit onbekende land, onder die vreemde menschen, zonder de geliefde dagelijksche wil- en werkgewoonten? Daar hij meende alle, voor een atheïstischen Europeër uit den burgerstand mogelijke, gewaarwordingen van het dadelijke leven doorleefd te hebben, behalve die der verboering, mijmerde hij over die eenig-nieuwe en overdacht met genoegen, hoe hij, ter stond zijner aankomst, een oude versleten kleeding aan zoû doen, om door de dorpelingen toch vooral voor een allergewoonst armoedig heertje gehouden te worden. Txt

De wijde stilte, die Frans om het sukkelend rijtuiggerammel heen raadde, was de groote indruk, die vaag over zijn vermoeyenis viel. Tusschen de drooge, harde gezichteinders der stadsmuren en het ontmoeten van bekende gehaatte zijn eigen beminde taal sprekende menschengezichten uit, zat hij hier in-éens langzaam vooruit te bewegen tusschen ontzachlijk-zwijgende hooger en hoogere heuvels, die hem lief en alleen schenen en verre mooye luchten, waaronder, in den eersten warmen voorjaars-zondagavond, door lage ronde zwarte hoedjes zich verkantoorbediendehoofdende boeren hun stijve rust ommedwaalden, met hun zwart-lakensche broeken dragende de nu en dan door een rooyen zonnestraal vergloeide en in een muggenzwerming overstipte gram-bruine gezichten, naast den weg begrommellommerende 4 donkerklompige blokdommelende hoogrotsingen.

Weêr verstomde de wagen, en een schonkig oud boertjen, dik bepuntneusd, verherderd door den langen stok, waarachter zijn beenderen aanstommelden, strompelde op en bleef op den bank, naast Frans. In zijn donker grijze gezicht, boven den slap-leêren hals, vischten zijn dunne oogen wech achter de wilde rimpelkrabbing. Zijn beenmagerte staakte op uit zijn grof-stoffige schoenbonken en hij verdorde in een stompige rust van zijn versleten vleesch, afgesloofd binnen zijn slordige kleêrenarmoe, uitgewrongen door een hard leven, wechkrimpend in zijn door gemeenen alkohol gepekelde lijf onder den door zestig jaar zon ruiggeschroeiden huid, met een naar binnen happenden, als zijn eigen hoofd leêg-vretenden mond, zonder tanden.

Weêr stokte de wagen en zijn bestemming zoog een jongen en een meisjen in, broêr en zuster, elf en twaalf jaar, beiden met blaauw-grijze oogen in hun leêge gezichten, waaruit alleen de bedeesdheid naast de hoofden der andere reizigers heenkeek, met een roerloos turen of een neêrgeknip der oogen naar elkaârs beenen. Zij waren glad en mat-blank met hun door een enkel bruin moedervlekjen bepikte vel, met de deugd van hun klare onuitgewasschen oogen, met hun dunne mondjes, waarvan de bovenlip in het midden in een punt neêrglipte, met de ver op het voorhoofd aangroeyende doorschijnend blonde-haarbeginnen. Zij zaten op, als lieve dieren, zonder schuld en zonder voornemen, met hun stille tamme handen. Zij waren zoet in hun duiven-vleesch, met kleine doffe instinkten.

Weêr stootte de wagen vast in het gewacht van een vrouw met haar kindtjen, die ook meê moesten naar Chateaumont. Zij zakten neêr op de banken, de vrouw met een gezicht, dat heelemaal openstond, lachend met een wijden mond naar de hoogte van het leven, dat onbegrepen over haar heen ging en maar enkele brandende druppels verdriet in haar oogen en mond spoot, die haar in voortdurende verwondering verouderden. Haar man deed stellig niets dan drinken en schoppen.

De wagen wielde zijn tocht weêr voort, zuchtend, kreunend, snauwend, zijn vierkantigheid wiebelend om de gekleede vleezen, om de verlegen blikkende gezichten en de jeukende neuzen, waar de vingers aan wreven, zeer naast de bergensteilte, waaruit de schuin-omhoog repende weg was losgehakt en die plotseling achter Frans aanschoof, donkere hoog duwend in den achtergrens van zijn zien.

5

Voor hem uit, boven de schouders en hoofden van het broêrtje en zusje, kleurden en vlakten de heuvels uit de diepte hun hemelvaart en lijnden hun stoute wanorde op, dicht bij hem, zijn blik begrenzend met hun krachtige heffing, brekend zijn gewoonte van verre vlaktegezichten in de nabijheid zijner stad.

De uren, die geduurd hadden, dacht hij, door het portierraampje in de verte, wazend hun verveling tegen de heuvels op, neêrslapend in den afstand, bij langzame afmistingen van den hemel, bij grijze rondleêgingen in de stil-wachtende uitgestrektheid.

In eens reed de wagen, die stapvoets gegaan was, draffend op de bereikte hoogte, tusschen hooge staal-duistere rotswanden, en daarna werd de omgeving in eens weêr wijd; de weg streepte af naar links, daarna in een bocht heftig naar rechts; in een kom van steil afglooyende heuvelhoogten, waar de zon niet meer was, lag het dorp neêr, laag-heengetreurd in den bleeken avond.

Eerst reed de wagen voorbij een geestelijke, die langzaam hoog opging, zijn zwarte hoofd op zijn zwart omlakende lijf, een zwart boek in de handen vóor zijn maag, met schuivende schreden boven den onder zijn voeten stijgenden weg, toen met een razend geratel het dorp in over den luid stratenden grond, voorbij de leelijk-geele en viezig-witte slordig naar links en naar rechts gevallen en geduwde huizengevels, klein en onbeduidend stil, zoet-gehoorzaam blijvend naast het woedende trappelende, hakkelende en bonkend wagengeluid om de hobbezakkende reizigers-lijven, voorbij het hoofd en de borst van een aanzienlijk jong Heer, die boven zijn fijnen zwarten baard warm-donker-bruine onverschillig-opnemende blikken door de raampjes stuwde.

Weêr zweeg de wagen voor een huis, breeder dan de anderen, met de rijke kleuren van een wapen midden in zijn valen gevelplek. De letters kleefden er boven: Bureau des Postes. Het huis stond aan een verbreeding der straat die daar “place” werd genoemd. De menschen laadden zich uit den wagen, maar Frans werd weêr neêrgeduwd op de bank door een geluid tusschen de lippen van den koetsier uit, die zeide, dat hij Frans heelemaal zoû brengen waar hij wezen moest.

De legere wagen strompeldrafte weêr voort in een feller gekletter en snorkender gemor, met zijn onbehouwen karkas mallachend en mankdansend, glazig scheeloogend voorbij duf-uitstallende winkels en hoopjes jufvrouwen kijkend en lachend als onhoorbaar en smerige vrouwen, met bruin-brandende gezichten, niet-lachend en niet kijkend, moe op banken, wanschapen langs de straat; met het doffe hoefgebonk en veerend gepiep over een brug, weêr door een hooger gehuisde en klaarder gekleurde 6 straat, en met een ruk links en even aftrappelend naar lagere steenen en stil. De bok wiepte, het blauwe voermansbuis daalde snel, Frans stapte uit, suf en vreemd, zag in de beginnende duisternis het huis donker-geel opgevelen, ging door een hekopening, over een kleine groezelige open plek, een trapjen op, een deuropening door, door een laag donker gekamerte met een grooten ros een vet vrouwengezicht ontstekende haard, naar rechts met het van zijn hand afhangend koffertje naast hem, de koetsier achter hem, de kleine rare aanluwende donkerte in de rondte.

Een smalle man met een uitgemergeld wit gezicht kwam ook van achteren, en sprak, toen Frans zich omwendde, met dikke bruine oogappels boven de wangslappen, met zwarterig en bruinerig bedorven smalle tanden tusschen het zeer openstrepende bleeke tandvleeschrood. Frans vroeg of hij monsieur Boulanger, de hotelhouder was, maar hij sprak, met een stuggen ernst van zijn akeligen mond onder zijn fel bollende en spiegelende oogen, de knecht te zijn.

Toen kwam weêr van achteren, met lage scheeve, doorgaatte donker-groene tanden, het hoofd naauwlijks door het leven voor-over gedrukt boven een breeden blaauw-omkielden romp, met zijn ongeschoren onder-gezicht van gestolten-poeyerend-grijs, met een ijsselijke listigheid in de lage, als bedorven eyeren schemerende oogjes, een tweede man, nadat de koetsier was wechgerugd, en zeide, met een vooruit-willen en een ferme levens-tevredenheid in den lippenvorm, dat hij monsieur Boulanger was. Toen kwam in-eens, met een bekijk van de zes oogen, met een kort zinnetjes-spreken, en een met half-rijzenden wijsvinger onderhoud der drie verklarende, wijzende, bevestigende zachte rechterarmgebaren, de zaak in orde.

Onder de magere, door het jaspand-afgeflap half bedekte billen van den knecht, steeg Frans armbloedige hoofd boven de opdraayende kneuterige trappen. Zij gingen onder hun stille hoofden door een allerlaagst hokkerig muf kamertje naar een tweede, daar men alleen door het eerste heen in kon komen. Dit zoû Frans’ kamer zijn. Hij vroeg uit de dichte bleekte van zijn hevig gehouwen hoofd, of men gauw ging dineeren. Frans onthuidde zich van het te mooi afschijnende reisjasje, en behing er, leeg en wezenloos, een stoelleuning meê. Hij vulde zijn vleesch in een ouwer blauw billetikkertje, dat, met een plotseling lang worden en hangen van de stof uit zijn koffertje aan zijn hand opslapte. Hij deed zijn staande boord en gekleurde das af, en deed een liggenden boord aan, met een verlepte breede zwarte strik er onder, om dadelijk toch een burgerjongen te schijnen, en, zonder nieuwsgierige en vermoedende blikken op te vangen, door de nieuwe menschen te kunnen heenwandelen.

Loenend-onderzoekend met het eene oog, in een zenuwachtige ongemakkelijkheid door zijn doorreisde leden, ging Frans, met tastende stappen, het trapje weêr af en gleed, beneden, vóor het fornuis, over een bevetvlekten steen even uit, waarbij de schrik met een prikkelende tinteling zijn kuiten, lendenen en borst beving, en vroeg aan Boulanger, die, de spil van het leven der behuizing, aan de groote keukentafel met zijn twee leeg-rustende handen en fluimende oogen de bewerktuiging van den herberg zat gade te slaan en te besturen, waar hij wezen moest voor het soepee, en deed naar de uitdrukking van Boulangers naar een anderen trap, die in de keuken begon, wijzenden arm. Aan het eerste portaaltjen van dien trap, was, links, twee treêtjens op, een deur met een bovenhelft van mat-glazen ruiten in een lijst van rood en groen glas. Achter deze deur kwam Frans in de kleine eetzaal, laag en schuinerig, onvast, als een scheepskajuit, heelemaal wit, met een dood-gewonen petroleumlamp, die, in 't midden, van de balkende zoldering naar de tafel hing.

De smalle knecht was alleen in de kamer, onder zijn stekelig zwart haar met een scheiding op zij, het open venster uit-glimlachend met zijn verknoeide gezicht. Frans ging naast hem staan, om zich dadelijk te vergemeenzamen. Er was in de nauwe straat, waar de onbehouwen huizenblokken pas schenen te zijn neêrgezet, niemant als een blond jufvrouwtjen, die op een bank voor een huis, schuin aan d' overkant, zat te borduren. Met de oningetogenheid van een knecht, die niet in een groote stad de hoogere opvoeding van zijn beroep heeft gekregen, wierp de bediende naast Frans, onder zijn fel en breed glimmende oogen, uit zijn donkeren mond lachende woorden tegen haar wangen, die zijn hersens eerst, de oogen vlak voor zich uit of, rechts in de verte, over den houten brug gericht, klaarpeuterden. Het jufvrouwtjen, in het bewust-zijn een der weinige verdamede vrouwen der plaats te zijn, dat iets voortdurend brutaal-gemakkelijks aan haar wezen gaf, andwoordde met enkele lettergreepjens, die zij in korte haar hoofd telkens even opstortende lachjes door de stille straat naar die leelijke heete mannenmagerte te-rugkaatste.

Frans zeî den knecht iets over het weêr en of er al veel gasten waren. Neen, er was nog bijna niemant. Toen kwam de deur schuin een eindje naar binnen van-onder zijn post en achter hem klom een heer in de zaal, hoog, hard, beenerig, het grijzend zwarte haar recht-op op 8 zijn hoofd als een stekelvarken, met een korten norschen grijzend-zwarte baard onder zijn pince-nez, waarboven de wenkbrauwen hun dorps-voornaamheid opschichten, met wijde stappen onder zijn openhangend jasjen, zonder manchetten, met een toegesmijt van de deur, een heftig onder-de-tafel-uit-getrek en stil-gestoot van een der matte-stoelen en een vlug er-op-gezit. Toen hij zat bewoog zijn rusteloosheid dadelijk voort: zijn romp duwde vooruit en achteruit, naar links en naar rechts, terwijl de vale lichtplekken van den vallenden dag over de donker-groen en grijs doorstikte stof van zijn rug in-een-krompen en zich uitzetten, onder de duisternis, die van de zoldering hem overschouderde; zijn armen pakten en ontvouwden een krant naast zijn bord, waarmeê hij zijn oogen naderde en er voor uitweek, beproevend te lezen; zijn hoofd neigde af naar links, met plooyen in den nek, dan weêr voor-over, dan weêr achterover, met een getril van al zijn stugge haren.

Boven beluidde de etensbel het huis, van de stille wanden afklinkend zijn schreeuwende slagen, in glijdende roepingen over de daken, dof en loom geel-wazig zakkend binnen de witte eetzaal. De deur schuinde weêr naar-binnen, een geschuif en gestap op de keukensteenen, een brommend gemompel onder een geroep naar-buiten, een reutelend gesis en geknap van braden besteeg de eetzaal om een mager mannetje heen, burgerheer, met sobere bedaard-bedistelende gebaren, een scheiding in 't midden van zijn schedel en zijn zwarte haar, met kleine krulletjes aan 't eind der aan het voorhoofd neergedrukte plakjes en dunne krullingen boven de ooren, boven het kleine vaal-licht-bruine gezicht, waaruit twee bruine oogen hun kleinen ernst over de lankwerpige vies-gedekte tafel schenen. Vóor de weêr dichte deur leî hij zijn linker knokkig handje uit op den schouder van den man, die al zat, en zeide:
-- Bonjour, môssieur de Blaigny
-- Ah, môssieur Jeffroy, c’est vous, bonsoir. Comment va-t-il?

Hij ging naast den ander zitten, trok zijn samengerold servet uit den kapotten ring, die aan zijn hand leêg naast zijn bord ging staan. Frans ging tegenover hen zitten, voorbij het verdwijnen van den knecht, die, achter-onder de deur was wechgegaan. Txt De drie rompen stonden recht op aan weêrskante van de tafel. Het waarnemen van de tegenwoordigheid der 9 twee andere menschen, werkte in elk der drie hoofden, deed Blaignys boven-oogleden neêrgordijnen, het hoofd te-rug in den nek, zijn linker-hand gladde kogeltjes kneden uit het brood naast zijn bord, zijn rechter vlak-uit pianospelen op het servet, deed Jeffroy voor zich uit kijken, langs Frans, tegen de witte muur, zijn handen onkundig en onverschillig wech van de tafel op zijn beenen, deed Frans zijn glimmend gekramd bord overzien en zijn handen roerloos houden als houten werktuigen, naast zijn bord. Toen, in de gemeenschap der tot het naargeestige zwemende ernstige, bedaard-nette wachting, terwijl de hoofden der twee gelijkwijzig levende anderen, met onverhinderbaren invloed over Frans’ gezicht schenen, onder tegen de afhangende verveling zijner oogen op, heftig hun lichamen uitstekend in de plat-doodsche smoezelig-witte omgeving, draaide in-eens het hoofd van Blaigny naar Jeffroy, sprekend, zoo dat Frans de punt van zijn baard naar de punt van zijn neus zag op- en neêrgaan donker-bewegend vóor de lichte vensterplek. Hij sprak in een harde stem, moeilijk, en zijn volzin in 't midden met een kuch brekend, in het hinderlijke bewustzijn de van hoofd tot hoofd strak gespannen stilte te verscheuren, de duim en wijsvinger van zijn tot losse vuisten in-een-gedoken handen tegen elkaâr wrijvend. Na het gezegde, gedurend Jeffroys andwoord, wiens verlegenheid zich alleen in een stijver verdegelijking zijner trekken en een knippender gestaar, schuin voor Blaigny uit, vertoonde, draaide Blaignys gezicht weêr van boven zijn schouder tot boven zijn borst, daalde een weinig, met midden in zijn baard de zwartere groezelig betande spleet van den mond, die zachtjes het andwoord overláchte, onder de blikloze oogen, die ver over het tafellaken tot bij Frans’ bord glaasden. Telkens als Blaigny sprak, kinde hij zijn hoofd op naar Jeffroy en weêr een beetje neêr, als moest hij, om met zijn aandacht bij Jeffroy te komen over een schutting heenkijken.

De knecht kwam weêr binnen met zijn ziekkleurig hoofd, dat als een gewas van bevroren room op zijn weeke lage liggende onordentelijke boord en slappe verfonfaaide kleêren stond. De oogen lilden, als uit een óverkokend ei uit de barsten van het hoofd zwellend. Aan zijn linker arm, waarover een servet hing, ging een lankwerpige schotel voor hem uit. Hij liep, er aan vast, terwijl de schotel driemaal op de tafel daalde, telkens aan den linker kant van een der drie, die gingen eten. Nu namen de bewegingen, die zwaarder zwartten in de witte schemering, hevig toe. De handen van den knecht, in een verhoutend schuin-op gestrek der armen, waardoor zijn jas aan de schouders krinkelend plooide, leefden even ver boven de tafel om de lamp heen, tastend, vattend, de vingers als griezelig-witte slangetjes kronkelend en kijkend met de vuige kopjes der nagels, en in de recht afgeschutte krioelende schemering tongde de lampevlam heet-geel op, met een groenige afschimmering naar de hevig handelende, rukkende en stommelende 10 bovenlijven der etenden. De hoofden daalden en stegen met glippende glansveranderingen over de haren. Een stoeying van haasten speelde in Blaigny, het hoofd, van den pince-nez ontbloot, laag en lager naar het bord, met een lichte verwarming van de stukjes vaal vel tusschen de oogen en den baard, een gewiebel van het hoofdhaar, een handengeploeter van het bord naar den mond en te-rug, een schoudergewaggel naar de prooi van het eten, een elleboog-gehef, en -gestoot, en -gedaal, in wijde krommingen van den romp af, en even, in de gezellige graâgte, die de leden beving, een nog-nader-geschuif van den romp naar de tafel.

Jeffroy at met drooge, klein-kalme gebaren, met het besef en de overweging der hapjes van een behoorlijk en afgepast in geringe geregelde bezigheden levend gestel, het lijf stil, de oogen het eten bekijkend. Txt Het waren gekookte eyeren, die gegeten werden, eerst opstaand op de borden in hun dopjes, als verkleinde nabootsingen van gedenksteenen met hun matte ovaalheid, daarna verbroosd met deukjes en knaauwtjes door het gerikketik der lepeltjes, daarna afgepeld en glimschijnend met hun blauwig-gladde wit en met slijmerig en dikkerig oranje en binnenwit opgelebberd in de gebogen hoofden, waarvan de gelaatsvakken, voor-onder de roerloze ooren, slapen, schedels en achterhoofden, plotseling hevig waren gaan verroeren in den lampenschijn, de verrooyende wangen wijkend en hoogbollend aan weêrszijde der even week splijtende en slap happende, de lepeltjes afkluivende monden, de neuzen uitzettend en vervettend, de oogen jeujig blinkend. Tusschen het happen der natte lippen, glipten de stil-roode tongetippen en zogen likkend de snorhaartjes schoon.

Er was een suizend geritsel en kleêrengezucht van gering bewegende lichamen in den etensgloed, die naar de zoldering steeg; de monden smakten en slikten, met reutelende oprispingen uit de magen; een enkel lepeltikje op de borden.

Er was nog maar een vale geur over de tafel, waarin door de deurreten scherp-bruine luchtjes van gebraad en roosterende pannen ademden, en daarin was smal en bleek, in zijn stommen ernst van niet-etende, het treurende vleesch van den wachtenden knecht omhoog-gemagerd, half wechvlekkend buiten het lamplicht, achter Blaigny’s stoel.

In de rust na dit eerste gerecht verlengde zich Blaignys baard, om dat hij, er achter, gemakkelijk met zijn tongpunt een kleverig beetje brood uit zijn tanden wilde loshaken, terwijl Jeffroys lippen tjilpend ook het eten dat vast was blijven zitten vermummelden.

In het gevoel van het eerste eten in de maag en de warmte, die door de lijven sloop, klemde Blaigny, met een gezwaai zijner armen boven de tafel, zijn handen aan zijn wijnflesch, boog de flesch, de eenige homp zwaardere kleur op de tafel, tot een ligging, zoo dat de wijn er uit afvloeide recht neer in het glas, en daarin purperrood stijgend, klokkend, telkens zijn oppervlaktetje hooger duwend, tot bijna aan den rand. Toen slubberden zijn lippen een beetje uit het glas en zette hij het weêr neer, met zenuwachtige snelle op en af stootende gebaren. Toen, met een wit frommelend gefladder en kreukelend gewimpel vóor zijn gezicht, snoot hij 11 zijn neus, met beide zijn pootige handen aan het gezicht, met het neêrslijmend afgesnork tusschen de oogen, dat de oogen samenrimpelde en, boven zijn slapen, aderkronkelingetjes opzette. De neus, zachtjes aangerood met lichte trillingen aan de vleugels na het snuiten, verbleek-kalmde weêr. Maar Blaigny porde met zijn door den zakdoek omwonden vinger er in op en proeste en blies er uit neêr, streek daarna zijn zakdoek-prop er onder op tegen heen en weêr, zoo dat de onderneus heen en weêr zwabberde. Toen bleef hij even stil, de handen op de tafel geblokt, maar, bedeesd in de stilte der twee anderen, voldeed hij aan de behoefte van een onbedeesdheids-vertoon en liet, leunen blijvend, het wijnglas stijgen tot vlak voor zijn baard, waar zijn mond er flink-wech een zwaren slok uit opgolfde. Terwijl de wijn, achter zijn burgerlijk-gekleurde das, door den slokdarm in zijn maag viel, zeî hij met een overhelling van zijn heele bovenlijf naar Jeffroy heen iets over de dikke borsten van een meisje, waarmeê zij Joseph, den knecht, plaagden. Blaigny had het meisje op straat ontmoet. Nu lachte Jeffroy ook, met een openrijting van zijn dunnen mond, die zich als elastiek om zijn tanden spande. Frans zweeg voortdurend, zijn gezicht loende op naar de anderen, in een trachten naar onverschillige welwillendheid, welke telkens getemperd werd door de stugge gemeenschapsweigering van den hem nooit-aanzienden Blaigny en de koude onbekendheid van Jeffroy. TxtHij loende zo zeer, dat zijn gezicht als twee gezichten scheen, die elk een anderen kant uit keken. Maar de knecht, die ook gelachen had, goedig en ziekeneurig, stootte zijn muffen bouw naast de aangezetenen, en trok het bovenste van elke twee borden wech met een scherp laayend geklak-glij der borden over-elkaâr. Hij leî de eyerdoppen en schalen er op, die deinden en hollig rondrolden. Hij ging wech en kwam gaauw te-rug, de deur dicht-duwend met een hielestoot, een schotel met dof-glanzig besausde schijfjes ossevleesch, over de vlakke hand. Hij zette den schotel bij Blaigny neer, en de schotel wentelde zich van hand tot hand tusschen de gasten, wier monden “s’ i vous plait” en “merci” er boven zeiden voor en na dat de drie rechter-armen er schijfjes hadden afgeschept, die de flaauw-glimmende rontetjens der borden, waarin het lamplicht vaag afspiegelde, bebruinplasten. Txt

Er was een kort-af geluid van neêrgezet achter de deur en voor de borst van den knecht, die zich tusschen de geopende deur en de post neêrvouwde, zijn hoofd omwasemwolkend, rees teer geel in zich verklonterende rondinkjes van zwaar en licht geel, zich verpluizerend in stil-witte kruim-nestjes, de schotel-aardappelen snel tot op de tafel, met zijn drooge zedigheid een plek van het smerige tafellaken zuiver wechdoezelend, hoog uitrookend boven het zwaar-vet afschijnende ossevleesch. En de zittenden plompten de tinnen lepel in de geel-sneeuwbrokkige aardappelen, die ze op de borden neêrdroeg en weêr te-rugging. Daarna omvatten de linker-armen de vorken- en de rechter de messensteelen. En vóor de donker gekleede lijven daalden en stegen de vaal bevleesde knokkelklompjes der handen, 12 waar het dunne reepjen mes-staal en de duffe tinkleur der vork als een viernagelige glimmerig diertjes-klauw uit staken. Met een gaauw-getik der vorken op de harde borden, spleten de aardappelen en vielen in brokjes, verbruinend en doorsiepeld in de jeu, en reet het vleesch van-een tot kleine hapjes bij het doorklieven der messen; de vorken prikten in het vleesch en tilden het in de monden, de messen schikten de jeu-oversapte aardappelen en het vleesch aan de vorken; boven het geglim- en gestaalspel der messen en vorken en het zware handengedans, bukten en grepen en trokken en zogen en kaauwden en slikten de monden met het tandengebijt en tongewauwel en keelgelurk, het gekookte vleesch verslonden door het rauwe, terwijl de gantsche onderhoofden werkten in het regelmatig kakengehak achter de rekkende en krimpende huiden. De oogen bedachten en begeerden het vleesch en wipten een enkele maal, tevreden en ernstig, gedurende het kauwen hun blikken naar een der mede-etenden of sufjes tegen den wand of, die van Blaigny, schijnbaar oplettend maar geheel wech-zwelgend in het eet-pleizier, naar zijn krant.

De knecht had een karaf in 't midden van de tafel gezet met een bruine in 't midden door het lamplicht beglansplekte buik van bier, die van onderen in grauw geel vervloeide en van boven zijn schuimpluim door de nek opstootte. Jeffroy dronk nu wijn, drie kleine teugjes dadelijk na elkaâr, waarna zijn oogen een lang beraamden, eindelijk-volvoerden blik in Frans’ oogen lijnden, die zij hadden voelen kijken. Daarna, met een snel gebaar van onveranderlijk besluit en onverschilligheid bij het noodzakelijke, zette hij de rechter wijsvinger en duim in den mond tegen de bovenkaak aan en wroette een stukje vleesch los, dat zijn tong niet wech had kunnen krijgen.

Na dit tweede gerecht krabde Blaignys hand in het neushoekjen bij den vleugel; toen keek hij al dadelijk rond waar het volgende eten bleef; hij trok het dik zilveren doosjen van zijn horloge uit zijn linkerzij, even onder het hart; hij vroeg aan den knecht, of de rest haast kwam. Hij vertelde aan Jeffroy, die er om glimlachte door zijn tanden te laten zien, maar met oogen wien het verdroot hun ernst prijs te geven, dat hij groote tochten had gemaakt op zijn vélocipède dien dag en dat zoo iets de maag uitholde. Jeffroy vroeg toen over de velocipède, en Blaigny sprak van een nieuw remtoestel om de sterk-dalende wegen meê te berijden.

Buiten was alles dood-stil. Het gesprek kwam met zijn korte hortende klanken in de vlekkerig-witte omgeving leven, door de stomme wandvlakken afgesloten, in de groote kast van de kamer dor-klinkend en vaal-bloeyend, alleen op de wijde stilte-zee. Jeffroys achter-hoofd bewoog verwrongen in den spiegel als een stuk hondenrug. Maar de knecht, wiens leden zoo-wat leuterden aan de dientafel in den hoek, keerde zich met de matheid van zijn bedrukt gezicht, waarin de groote oogen als glinsterende beeksteenen waarden, en de bewegingen hernamen hun werk: Blaigny, die kuchte met wankelend hoofd en schouders, met een de kamer doortrillend gewiebel van zijn éene been op de vloer een samengeslinger zijner tien vingers nu, een bekijk der nagels en geklop der eene hand op de andere dan, en dan weêr met zijn stoel en heele lijf naar achteren wiegend. De vet-bemorste borden werden opgehaald van voor 13 de eters. De glazen wijn stegen en daalden in flauwe bochten, hun pakjes rood vóor de borsten, bij tusschenpoozen. Jeffroy kittelde zijn glas op tafel, met de rechter hand. De knecht, die de borden hard op elkaâr had gezet en op de schotels, met warsche stooten, het vet en de aardappelen er tusschen fijn-gedrukt, en ze uit de kamer had gedragen, de oogen af om niet te vallen, stond weêr binnen, zijn vest wechgefrischt achter een schotel met heldere, zuiver-schelp-krinkelende krop-sla-festoenen, hel geel-doorschemerd groen, waarin twee gepelde eyeren lagen gedoken.

Blaigny had in zijn krant gelezen en zeide tot Jeffroy van het vraagstuk of Chateaumont aan een vertakking der spoorlijn Luik-Arlon zoû komen te liggen, dat in den Senaat besproken was. Maar de sla bladerde verfladderd naar de borden, niet neêrzijgend als het vleesch of afploffend als de aardappelen, maar luchtig dalend met de teêr-versteven kronkelingen van vluchtige kreukels, dun en dartel, krampen van groene liederen.

De monden graasden en knabbelden en slokten de sla van de vorken, aangename hapjes schikkend aan de vorken, een pruikje sla boven een plakje ham en mosterd klodderend tegen den ham. Na het werken der messen en vorken, het goochelend gestreep en glansend geschuin en het getik en gekrats op de borden, rustten zij neêr, moebespat naast en op de borden. Txt Blaigny was dadelijk opgestaan in een zenuwachtige haast van al zijn leden, en was, in een kermis van snelle bewegingen om zijn groen-gekleurde das heen, in een soort van worsteling met de deur, waartegen hij zich stootte en die hem niet door scheen te willen laten, wechgeloopen, met lange felle stappen. Men hoorde hem achter de deur de trap af stamperen, eerst in zware toonen, maar die, bij de onderste treden in snellere lichtere eindigden.

Frans bleef alleen met Jeffroy, die nog een stukje kaas toe at; de knecht redderde de boel wech. De bewegingen en kleuren waren minder, door het eind van het maal en het wechgaan van Blaigny tot een dunne kalmte opgebleekt. Jeffroy zat stil te verroeren, met het eenzaam tik geluid van zijn mes, waaraan hij de kaas oppeuzelde bij kleine blokjes. De knecht draaide heen en weêr, kijkend of het nog niet gedaan was.

Toen zeî Frans plotseling, de klanken vooruitduwend boven zijn weêrspannigheid tegen het spreken heen, de oogen tot Jeffroy, zijn lippen in scheeve bochtjes tegen elkaâr dribbelend, dat het land hier zoo mooi was, niet waar?

Jeffroy andwoordde van ja, verwonderd over Frans’ late spreken, gehinderd door de vraag, die buiten zijn gewone gedachtenleven ging, en of mijnheer dan niet uit deze streek wás. Txt Frans voelde zich landziekig en hij treuzelde op zijn bord, om het laatst in de kamer te blijven, verlegen, niet wetende wat te doen, zijn wezen leêg, in de treurige onverschilligheid eener ongeliefde omgeving.

Jeffroy bedaarde wech, met korte beengebaren, die het lijf regelmatig voort kruyden. De ophanger stak klein-driehoekig boven uit zijn jaskraag.

Eindelijk stond Frans ook op; het tafellaken sulde recht van zijn beenen af, wispelde, en bleef met zijn stille strook vies neêrhangen; een buitje kruimeltjes zwermde van zijn broek naar de vloer. Txt Frans stond recht naast de tafel, 14 ontstemd in een omwaseming van goor vervelen, met de ontzettend-drukkende stilte buiten het huis. Er was niets in de kamer wat hij had willen betasten of bekijken. Verdrieterig ging hij er uit. Hij zag, en stapte den schralen trap af. Txt De keuken en het vertrek daar achter waren leêg voor hem uit, zich samen zolderend en neêr-wandend in hun grijnzende ongemeenzaamheid. Het streng alleen leven binnen weinige dagelijks ontmoette en aangeraakte zelfde menschen en dingen zijner laatste maanden, klaagde in hem, hevig gestoord en verward, de verliefde gewoonte treurde, gemarteld door de vreemdheid der vormen. Txt

Blaigny, die zoo’n haast had gehad, stond bij het fornuis, stijf hoekig, achterover-recht, de punten van zijn schoen, zijn kinbaard en neus vooruit, de punt van zijn achterhoofd achteruit, te praten met Boulanger. Frans vroeg aan Boulanger, of er licht was. Deze keerde den romp en het hoofd langzaam-af, strekte den arm en nam uit een der twee rijen witte gladde blakertjes op plankjes aan den wand naast het fornuis, een blakertjen af, deed daarop twee weeke stappen van Blaigny af, die, zijn zwart-bebaarde hoofd diep-donker onder den hoedrand, die de lampenschijn nog naar beneden stootte, ritselde zijn vingers in een breed blaauwen lucifersdoos op den schoorsteenriggel, kruiste zijn beenen, de linker kuit over de rechter knie, en schrapte over zijn laars-zool een lucifer aan, om wiens kop eerst met een scherp reutelenden geur een vaal vlammenpropjen ruischte om een bruin vloeisel, maar dat toen klaar geel opvlamde, zonder geluid, de borsten en kinnen der drie mannen belichtend. De al aangebroken kaars, waarvan de pit zwart uit het witte kolommetje haakte, lichtte dadelijk op, met een hoog vlammetje, waar in 't midden het vuurpuntje van de pit uít keek. Gaat u nu al naar boven, vroeg Boulanger aan Frans. Frans andwoordde, dat hij moe was en buitendien nog brieven te schrijven had. Hij was ingenomen met de huiselijke bemoeyerigheid der vraag; Txt in de achterkamer kwam hij voorbij twee meiden; de eene, met een ronden rug zat half op de tafel, waartegen haar been aanbengelde; het lamplicht viel fel op haar glad gestreken haar, met de witte haal der scheiding in 't midden en de poeyer van het roos tusschen de beide achter de ooren afglijende platte pakjes; de andere, óverdikke, met vetglansen-zwetende voorhoofd, wangen, oogen en kin, zat aan de tafel, en Jeffroy stond er bij, zijn pijpjen vol-wroetend in een leêren tabak-zak, en vroeg aan de vette meid, hoe een jongen het maakte, die hij, in de spanning van zijn stijf-lachend gezicht, klein-billetjen noemde. Jeffroy wendde voor niet op Frans te letten; Frans liet die vreemde menschen, die zoo gemeenzaam met elkaâr waren, staan, en ging zelf, de kin, de neusgaten en oogen door de kaars verlicht, het voorhoofd in donker, naar boven, in de kleine stilte van den nauwen trapkast klimmend als in een toren.

Hij zag groote donkere ruimten, met de vaag lichte plekken der vensters er achter. 15 Hij kreeg een groven indruk van de hokkerigheid, waarin de trap opdraaide. Akelig-neetoorig ruischten de wandvakjes hem hun puilende duisternis voorbij. De zolderingetjes en deurtjes en het gangetje boven, dat naar nog onbekenden plaatsen leidde, klommen benauwend op en bleven roerloos voor hem uit. In de kamertjes was een duffe lucht. Zijn stappen klonken krullend óp in de waggelende stilte, krakend-knauwend over de houten vloer, die, als een vaal-bruine vloed, met geweld door het deurtje in ’t beschot, zijn vlakte in het achterste kamertje uitstuwde. Txt Een verzet tegen zijn bekookte moeheid en tegen het ongewone vroeg-naar-bed-gaan deed Frans eerst zijn koffertje half uitpakken. Een verdrietige weemoed ontbotte in zijn hoofd, toen hij, over het licht-bruine al een beetje afgesleten koffertje gebogen, na het leer-geruik van zijn neus, en het zijn vingers lichtelijk bestriemend los-maken der riemen, er de oude voorwerpen, die thuis in zijn leven waren, holder-de-bolder gesprongen in zag liggen, het geheel der kleine stukjes innigheid en gewoonte, die zij uitmaakten, in klagende kleuren opzingend, als een klein samengedrukt vakjen lieve bekendheden, zwak-blaauw belijnd papier, een zwart zak-inktkokertje, witte pakjes hemden, licht-bruine schuyers, grijze klompjes sokken, lichtend goed en trouw in de vreeselijk-vale vreemdheid van het kamertje, waarnaar Frans’ bewustzijn schuw keek, en die zijn waarnemings-organen samen deed schuilen, de handen, de oogen, de ooren, bevreesd om zich te laten-gáan en zich verdoovend naar binnen, voor de ongewone en verwonderende omgeving. Hij leî vellen papier over het donker-marmer-geschilderde tafeltje in den hoek naast het venster, waarvoor een slettig geel gordijn aflorde andere witte gordijntjes bedekkend, als watten in een oor van het avonende huis. Hij hing zijn eeuwig-lange bruine reis-overjas in een kast zonder achterschot, naast-voor de deur. Hij zette de groote haarschuyers op de verploeterde en afgeschilferde waschtafel. Hij bekeek het bed, op hooge magere pooten boven de vloer, dik en zwaar, naar alle kanten uit de omklemming van het ledikant wringend, met harde lakens, zonder hemel, maar met de verdachte japon der gordijnen, opgespijkerd aan de griezelig-witte zoldering. Hij drentelde met lijzige stappen door de bedompte kooi van het kamertje om, al zijn bewegen verplompt afschaduwend op de vloer, de wanden, het plafonnetje, als een groote schim, die hem nadeed, als een reuze-aap achter matglas.

Met meer gemakkelijkheid door de leden en een zich-eenigszins-thuis-gevoel, liep het lijf het plaatsje weêr over. Maar in-eens, luid uitslaand op den zachten nacht, woedde dicht bij, uit een hoek van de plaats, een hondgeblaf los, eerst dofferig morrend, norsch brommend, toen met een ruk uitklaterend in hevige loeyende schreeuwen, dan grommerig talmend, dan weêr opgalmend en galmend worstelend-woest tegen de stom-vlakke muren. De huisdeur vroolijkte van binnen-uit open, met een breeden wenk van herbergzaamheid. Boulanger stond reuzegroot in de post, donker-zwaar voor het lamplicht op zijn rug, de keukenvloer en het fornuis tot een kleine pyramide tusschen zijn beenen. Hij riep naar den hond, in een worp van vergromvloekende dreigklanken en met een plotselinge zoetigheid in de stem, zeide hij aan Frans, geruststellend, verzekerend.

De kamers waren nu vriendelijker. De twee meiden kwamen juist binnen met tegen elkaâr giechelende lichamen, pret-dronken door een andere deur, die Frans eerst niet geweten had. Jeffroy zat zijn pijpje te rooken, de lippen als een roos om de steel. Op een pendule in de achter-17 kamer stond het kwart over negenen.

Frans kleedde zich uit en ging rustig naar bed, met grove, onuitgesponnen gedachten, bleek en mat, tot een lang pak wordend onder het stuursche dek, reikend met het hoofd om de kaars op het wankelende nachttafeltje uit te blazen, te-rugduikend, roerloos met zijn zware neus naar boven en de wind-flippertjes van zijn neus-ademing tegen het bovenlaken, in de nauwheid van het zwart-ademende kamertje. Het venster stond aan.